Εχει μέλλον η πρωτεύουσα, κυρία Μπιρμπίλη;

Με αφορμή την εκτέλεση μεγάλων δημοσίων έργων στην Αθήνα και ευρύτερα στην Αττική από την πρώτη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, είχαν γίνει στη Βουλή το 1957 και το 1958 έντονες συζητήσεις για το πρόβλημα της πρωτεύουσας, που δημιουργήθηκε με την άναρχη δόμηση και την υπερβολική συγκέντρωση πληθυσμού, ο οποίος με τον πόλεμο και τον εμφύλιο εγκατέλειψε την επαρχία και κατέφυγε στα αστικά κέντρα.

Μιλώντας στη Βουλή στις 13 Φεβρουαρίου 1958 ο βουλευτής Θ. Χαβίνης είπε: Κύριοι βουλευτές, η πόλις των Αθηνών, ως πρωτεύουσα του ελληνικού Εθνους, θα έπρεπε να είναι ανταξία του ιστορικού της μεγαλείου. Δυστυχώς, η εμφάνισις της πόλεως των Αθηνών είναι αθλιεστάτη. Οταν το 1918, αν δεν απατώμαι, ο Ελευθέριος Βενιζέλος εκάλεσε τον μεγάλον πολεοδόμον Εμπράρ να είπη την γνώμην του πώς πρέπει να γίνει το σχέδιον της πόλεως των Αθηνών, ο Εμπράρ, αφού περιήλθε την πόλιν, ανήλθεν εις την Ακρόπολιν, εις τον Λυκαβηττόν κ.τ.λ., απήντησεν εις τον Ελευθέριον Βενιζέλον: «Κύριε πρόεδρε, αι Αθήναι δεν είναι δυνατόν να γίνουν πόλις. Είναι αξιοθρήνητον άθροισμα συνοικισμών».

Ο μεγάλος Γάλλος πολεοδόμος Ερνέστ Εμπράρ, με σχέδια του οποίου ανοικοδομήθηκε η Θεσσαλονίκη μετά την πυρκαγιά του 1917, έκανε αυτήν τη διαπίστωση, όταν ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας ήταν περίπου 5 εκατ. και της Αττικής γύρω στο 1 εκατ. Τις επόμενες δεκαετίες δέχθηκε κύματα προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου. Με την εσωτερική μετανάστευση το πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας έφθασε να έχει το 1961 πληθυσμό 1.852.000, το 1971 έφτασε τα 2.540.000, το 1981 τα 3.027.000 και σήμερα έχει συγκεντρώσει τον μισό πληθυσμό της χώρας, δηλαδή πάνω από 4 εκατ. κατοίκους. Το 1957 και 1958, όταν γίνονταν οι συζητήσεις στη Βουλή και χαρακτηριζόταν «αθλιεστάτη» η εικόνα της πρωτεύουσας, ο πληθυσμός της μόλις ξεπερνούσε το 1.500.000 και με το υπόλοιπο Αττικής δεν ξεπερνούσε τα 2 εκατ.

Πώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σήμερα, 50 χρόνια μετά, η εικόνα της Αθήνας και ευρύτερα της Αττικής, την οποία θέλει να αλλάξει η υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Πράσινης Ανάπτυξης κυρία Τίνα Μπιρμπίλη; Δήλωσε την περασμένη εβδομάδα η υπουργός ότι επανεξετάζεται το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αττικής και επισήμανε: «Πρώτα πρέπει να σχεδιαστεί το μέλλον της Αττικής και μετά οι οδικοί άξονες». Προφανώς εννοούσε τους οδικούς άξονες, την κατασκευή των οποίων είχε προγραμματίσει ο απελθών υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργος Σουφλιάς. Το κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να απασχολήσει την υπουργό είναι: Εχει μέλλον η Αττική, έτσι όπως την κατάντησε η πολεοδομική αναρχία, η αυθαιρεσία, η ληστρική εκμετάλλευση της γης, η καταστροφή του περιβάλλοντος από τους καταπατητές, αλλά και από το ίδιο το κράτος;

Η Αττική δεν έχει μέλλον και τίποτε δεν μπορεί να διορθωθεί, αν δεν γίνουν δραστικές επεμβάσεις αποσυμφόρησης. Είναι ώρα, επιτέλους, να εφαρμοστεί μια πολιτική αποκέντρωσης, δηλαδή να φύγουν στην επαρχία λειτουργίες, δραστηριότητες και πληθυσμός. Δεν θα πρέπει, βεβαίως, να επαναληφθεί η κοροϊδία τής δήθεν αποκέντρωσης με τη μεταφορά βιομηχανιών εκτός Αττικής στα σύνορα με τους γειτονικούς νομούς. Μπορεί να θεωρηθεί αποκέντρωση η δημιουργία της βιομηχανικής ζώνης στα Οινόφυτα της Βοιωτίας; Αυτή η άθλια λύση δημιούργησε τεράστια περιβαλλοντικά προβλήματα και συμφόρηση στον οδικό άξονα που συνδέει τα Οινόφυτα με την Αθήνα, διότι οι εργαζόμενοι στη βιομηχανική ζώνη δεν εγκατέλειψαν την Αθήνα.

Από το 1950, αμέσως μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, είχε τεθεί, αλλά χωρίς μελέτη, θέμα πληθυσμιακής αποσυμφόρησης της Αθήνας. Ακούγονταν, μάλιστα, στη Βουλή έως και παράλογες προτάσεις, όπως αυτή του βουλευτή Ε. Παπαδογιάννη, ο οποίος στις 16 Μαΐου 1950 υποστηρίζοντας σχετικό νομοσχέδιο είχε πει: «Εμελετήθη το ζήτημα της αποσυμφορήσεως της πόλεως των Αθηνών και του Πειραιώς, το οποίον αποτελεί το μεγαλύτερον κακόν που ημπορεί να φαντασθεί κανείς, ώστε να ασκηθεί μία πίεσις εις εκείνους, οι οποίοι παραμένουν εις τας Αθήνας, διά να επανέλθουν εις τας επαρχίας των» και κατέληξε: «Νομίζω ότι ψηφιζομένου του νομοθετήματος τούτου θα ήτο δυνατόν να θεσπιστούν διατάξεις τινές, διά των οποίων να πειθαναγκαστούν οι άνθρωποι αυτοί να επανέλθουν εις τας επαρχίας των». Να πειθαναγκαστούν να επιστρέψουν οι πρόσφυγες του πολέμου στη ρημαγμένη επαρχία, η οποία είχε εγκαταλειφθεί από το κράτος; Ούτε τότε, όμως, ούτε και αργότερα έως σήμερα σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε μία πολιτική ανάπτυξης της επαρχίας.

Ακούγονταν, όμως, στη Βουλή και συνετές, σοβαρές φωνές, που έθεταν το πρόβλημα και διατύπωναν αξιόπιστες προτάσεις. Ο βουλευτής της ΕΔΑ καθηγητής του Πολυτεχνείου Νικ. Κιτσίκης με ομιλία του στη Βουλή στις 11 Απριλίου 1957 περιέγραφε την τότε κατάσταση στην Αθήνα, επεσήμαινε ότι «σπαταλώνται χρήματα δι' έργα χωρίς μελέτας» και υπογράμμιζε: «Αυτά συμβαίνουν διότι δεν υπάρχει προγραμματισμός και σχεδιοποίησις εις την εκτέλεσιν δημοσίων έργων και εν προκειμένω εις τα έργα της αναμορφώσεως των Αθηνών.

Το φοβερότερον πολεοδομικόν πρόβλημα διά τας Αθήνας είναι η τεραστία έκτασις την οποίαν καταλαμβάνει η πόλις από Υμηττού έως το Αιγάλεω και η αυθαίρετος ανοικοδόμησις οικιών εκτός σχεδίου. Βεβαίως το κράτος δεν είναι δυνατόν να αρνείται στη φτωχολογιά το δικαίωμα να εξασφαλίσει μίαν στέγην, όταν δεν είναι εις θέσιν να λύσει ριζικώς το πρόβλημα της λαϊκής κατοικίας».

Ολοι όσοι είχαν μελετήσει το πρόβλημα της Αθήνας έβρισκαν ως μόνη λύση την ουσιαστική αποκέντρωση. Με αγόρευσή του στις 22 Φεβρουαρίου 1961 στη Βουλή ο Γεώργιος Μαύρος είχε κάνει μία αναλυτική και ολοκληρωμένη πρόταση για την αποκέντρωση, υπογραμμίζοντας: «Διά να υπάρξει αποκέντρωσις, προϋποτίθεται μία επανεξέτασις της διοικητικής διαιρέσεως της χώρας. Ο νομός και η ανωτάτη διοικητική μονάς έχουν αποτύχει. Είναι μικρά.

Υπάρχει ανάγκη να διαιρεθεί η χώρα εις μείζονα διαμερίσματα, 6-10, καθοριζόμενα με κριτήρια πληθυσμιακά και γεωοικονομικά, διαμερίσματα με αρμοδιότητας, με εξουσίας, με τα οικονομικά μέσα, διά να δυνηθούν να εφαρμόσουν περιφερειακά προγράμματα οικονομικής αναπτύξεως. Εις την πρωτεύουσαν ενός συγχρόνου κράτους συγκεντρούνται μόνον αι επιτελικαί υπηρεσίαι και ουδέποτε και εκτελεστικαί».

Ιδέες και προτάσεις υπάρχουν, όπως υπάρχει και επιστημονικό δυναμικό, το οποίο μπορεί να σχεδιάσει το μέλλον της άμοιρης πρωτεύουσας, που κυριολεκτικά έχει καταλάβει -και καταστρέψει- ολόκληρη την Αττική. Χρειάζεται πολιτική βούληση για να γίνουν πράξη τα οράματα της κυρίας Τίνας Μπιρμπίλη. Χρειάζεται, προπαντός, σύγκρουση με συμφέροντα.

• Του ΒΙΚΤΩΡΑ ΝΕΤΑ, Ελευθεροτυπία, Τρίτη 27 Οκτωβρίου 2009

Ιωάννινα: Η πράσινη πρωτεύουσα

• ΚΕΙΜΕΝΟ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΜΑΝΙΑΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗΣ

Μεσημέρι στα Γιάννινα: εδώ η μεσημεριανή σιέστα κρατάει ακόμη. Αν σήμερα η νέα τάση επιβάλλει το φευγιό απ΄ την πρωτεύουσα και τη μετεγκατάσταση σε ηπιότερα αστικά κέντρα και επαρχίες, τα Γιάννινα αποτελούν την ιδανική επιλογή, σκέφτομαι, περπατώντας στον παραλίμνιο δρόμοπεριμετρικά του Κάστρου- με τη «μοκέτα» από πλατανόφυλλα και τα γλυπτά καλλιτεχνών που ορθώνονται πλάι. Γύρω μου, οι «αρνητές» της σιέστας κάνουν ποδήλατο, τζόγκινγκ, περπατούν και... παίρνουν τις αποφάσεις τους με το βλέμμα στη λίμνη Παμβώτιδα

Βόλτα στον παραλίμνιο δρόμο

Αν η πράσινη ανάπτυξη «φοριέται» πολύ σήμερα, η πρωτεύουσα της Ηπείρου έχει και εδώ τις πρωτιές της. Μπόλικο αστικό πράσινο, δεκάδες πάρκα, μια λίμνη με δεκάδες πτηνά, δίνουν το χρώμα σε μια πόλη που μπορεί να έχει τα πρωτεία και στην οικολογική συμπεριφορά, αλλά και τα περισσότερα... ποδήλατα απ΄ τις υπόλοιπες της Ελλάδας. Η καθημερινότητα συνδυάζει την πειθαρχία του ηπειρώτικου πολιτισμού με την ανεμελιά των χιλιάδων φοιτητών που νοικιάζουν γκαρσονιέρες, μένουν στις πανεπιστημιακές εστίες, δουλεύουν εδώ και δίνουν τα ραντεβού τους στα σκαλιά της νομαρχίας, αλλά και στα Ναυτάκια. Αρκετά όμως μίλησα για το σήμερα. Γιατί όταν η ομίχλη πέφτει στη λίμνη, έρχονται στον νου οι μύθοι και η Ιστορία. Η Φροσύνη, η Βασιλική και ο Αλή Πασάς. Η τοιχογραφία με τους φιλοσόφους της αρχαιότητας στη Μονή Φιλανθρωπηνών στο Νησί, το αεράκι στην αυλή της Μονής της Καστρίτσας και οι ακτίνες του ηλίου που διαπερνούν τα κάγκελα του τάφου του Αλή Πασά εντός του κάστρου.

Τα Γιάννενα δεν έχουν την ηδυπάθεια της Πρέβεζας, αποτελούν όμως από παλιά το ιδανικό τερέν για τη συνύπαρξη διαφορετικών κόσμων. Κι αν κάποτε χριστιανοί, Εβραίοι, μουσουλμάνοι έζησαν αρμονικά, σήμερα που η εβραϊκή κοινότητα μετράει μόνο 40 ανθρώπους (που συναντιούνται στη Συναγωγή μέσα στο κάστρο) και κάτοικοι απ΄ τα γύρω χωριά συνωστίζονται στις νέες συνοικίες της πόλης, διατηρούνται γωνιές και δρόμοι που αποτυπώνουν το μεταπρατικό παρελθόν, την ανάγκη για προκοπή.

• Η ζωντανή καστροπολιτεία

Σήμερα δεν θα διασχίσετε την παλιά τάφρο, αφού έχει σκεπαστεί από σύγχρονο δρόμο. Για να εισχωρήσετε στο Κάστρο των Ιωαννίνων αρκεί να περάσετε τη μεγάλη πύλη του Αγίου Γεωργίου και να διασχίσετε την οδό Παλαιολόγου. Με ιστορία 15 αιώνωνκατασκευάστηκε το 528 μ.Χ. από τον Ιουστινιανότα τείχη του καθρεφτίζονται στα νερά της Παμβώτιδας και όλα τα βλέμματα πέφτουν πάνω του. Ένα κομμάτι γης εισχωρεί στη λίμνη και η εσωτερική ακρόπολη αποτελείται από το φρούριο στο Ασλάν Τζαμί, το Ιτς Καλέ με το Σαράι και τον νεώτερο οικισμό που χαρακτηρίστηκε διατηρητέος το 1981.

Το χαρακτηριστικό του κάστρου είναι πως δεν αποτελεί μια νεκρή πολιτεία- τύπου Μυστρά- αλλά εντός των τειχών του η ζωή συνεχίζεται με γειτονιές, μαγαζιά, ξενώνες και δεκάδες διώροφα σπίτια που αιχμαλωτίζονται από τον φακό της φωτογραφικής μηχανής. Στην καρδιά του Κάστρου μπορείτε να κάνετε δύο περιπάτους. Η πρώτη διαδρομή έχει ως αφετηρία την Πύλη του Αγίου Γεωργίου. Ακολουθώντας την οδό Παλαιολόγου θα κινηθείτε προς το Ιτς Καλέ με το Φετιχέ Τζαμί, το Βυζαντινό Μουσείο και τον μαρμάρινο Τάφο του Αλή Πασά. Η δεύτερη διαδρομή έχει επίσης ως αφετηρία την Πύλη του Αγίου Γεωργίου. Από εδώ θα ακολουθήσετε την οδό Παλαιολόγου και θα φτάσετε στο Τζαμί που έκτισε ο Ασλάν Πασάς (γι΄ αυτό και πήρε το όνομα του). Το Τζαμί λειτουργούσε ως τέμενος μέχρι το 1922. Στον εκπληκτικό χώρο του άλλοτε θρησκευτικού οικοδομήματος μπορείτε να δείτε μεταξύ άλλων τον Μεντρεσέ που στέγαζε την Ιερατική Κορανική Σχολή και σήμερα σε μία αίθουσα λειτουργεί το Μουσείο του Φώτη Ραπακούση. Αυτό βεβαίως που κυριαρχεί είναι το Τζαμί, το οποίο στις ημέρες μας στεγάζει το Δημοτικό Μουσείο, με το μιχράμπ (ιερό) και μιμπάρ (τον άμβωνα).

• Μαγεύει η λίμνη-σύμβολο της πόλης

Στους πρόποδες του κυρα-Φροσύνη, η κυρα-Βασιλική και οι μύθοι συναντούν τα χιλιάδες ενδημικά και αποδημητικά πουλιά που βρίσκουν εδώ καταφύγιο. Η λίμνη Παμβώτιδα αποτελεί σύμβολο των Ιωαννίνων και μια σημαντική πλευρά της ταυτότητας της πόλης, αφού όλοι έχουν τις δικές τους αναμνήσεις και τα δικά τους βιώματα από το γαλήνιο υδάτινο σεντόνι που πολλοί επιλέγουν να ταράζουν με τις πετονιές του ψαρέματος. Στα νερά της κάποτε η κυραΦροσύνη και άλλες 17 γυναίκες βρήκαν τον θάνατο από πνιγμό κατόπιν εντολής του Αλή Πασά, αν και σήμερα δεν μαρτυρά τίποτε το ταραγμένο παρελθόν. Με επιφάνεια 23 τετρ. χλμ. και ηλικία 20.000- 26.000 ετών αποτελεί και σήμερα σημαντικό οικοσύστημα, στο οποίο έχουν καταγραφεί σπάνια ερπετά, αμφίβια και ψάρια. Ο γύρος της με αυτοκίνητο και με κατεύθυνση τη Μονή της Νουραχάνης ή τη Μονή της Καστρίτσας προσφέρει εικόνες ασύγκριτης ομορφιάς. Αξίζει να θυμάστε πως η περίφημη παραλίμνια διαδρομή (από την Πλατεία Μαβίλη μέχρι την περιοχή του Βοτανικού) είναι περίπου 3 χλμ. και θα σας χαρίσει επίσης ωραίες εικόνες της Λίμνης και του μικρόκοσμούτης. Το υδάτινο σεντόνι που πρωταγωνιστεί χρόνια τώρα στην Ιστορία των Ιωαννίνων αναφέρεται από τον Ευστάθιο τον 12ο αιώνα- και παλαιότερα απ΄ τον Προκόπιο - ενώ μέχρι και τα μέσα του 1960 οι ντόπιοι επέλεγαν τα νερά της για κολύμπι.

• Ο ΓΥΡΟΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

Βγάλτε πρόγραμμα, μπείτε στο αυτοκίνητο και κρατήστε πολύ χρόνο για τον γύρο της λίμνης των Ιωαννίνων. Με αφετηρία την πόλη, ακολουθήστε την έξοδο προς Μέτσοβο- Κόνιτσα και δεν θα αργήσετε να φθάσετε στο Πέραμα και το φημισμένο Σπήλαιο. Αμέσως μετά- στη διασταύρωση- θα οδηγήσετε δεξιά για Αμφιθέα, ενώ η επόμενη στάση σας θα είναι στη Μονή Ντουραχάνης με τις κινηματογραφικές εικόνες της λίμνης. Στη συνέχεια, συνεχίζετε προς Λογγάδες και καταλήγετεακολουθώντας πιστά τις ταμπέλες- στη Μονή Καστρίτσας απ΄ όπου θα έχετε πανοραμική άποψη της Λίμνης και του Νησιού.

• Το Σπήλαιο Περάματος

Έχει έκταση 14.800 τ.μ., η περιήγησή του γίνεται σε 1.100 μ. και η ξενάγηση διαρκεί 45-60 λεπτά. Βρίσκεται σε απόσταση 4 χλμ. από τα Ιωάννινα. Το Σπήλαιο Περάματος ανακαλύφθηκε τυχαία το 1940 από κατοίκους του ομώνυμου χωριού, στην προσπάθειά τους να βρουν καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς. Η συστηματική εξερεύνησή του έγινε από το ζεύγος Πετροχείλου και η περιήγησή του μόνο απόλαυση υπόσχεται! Ο πλούσιος στολισμός που καλύπτει τις οροφές, τα δάπεδα και τους τοίχους των θαλάμων του, τα πολλά είδη σταλαγμιτών και σταλακτιτών με τις αποχρώσεις, η αίθουσα του Σταυρού με τον παράδοξο σταλαγμίτη σε σχήμα σταυρού και η εκπληκτική ξενάγηση από έναν από τους 5 ξεναγούς, θα σας μαγέψουν. (09.00- 17.00, τηλ. 26510 81650, www.spilaio-perama.gr)

• Η Μονή Ντουραχάνης

Χαρακτηριστικό του τοπίου της Παμβώτιδας και της Ιστορίας της περιοχής είναι η Μονή Ντουραχάνης και ο βυζαντινός Ναός της Παναγίας εντός της. Θα είστε τυχεροί αν συναντήσετε τον γέροντα-μοναχό Αθανάσιο που πρωταγωνίστησε στην αναστήλωση του μοναστηριού και θα σας διηγηθεί την ιστορία του.

Το Νησί των Ιωαννίνων

Από τον μόλο αναχωρούν πλοιάρια κάθε μισή ώρα για το Νησί της λίμνης, αλλά όλα εδώ θέλουν τον χρόνο τους. Καθώς πλησιάζετε σ΄ ένα από τα μοναδικά κατοικημένα νησιά λίμνης, οι πρώτες εικόνες γράφονται ανεξίτηλα στη μνήμη. Τα λιμανάκια, οι καλαμιώνες, οι βυζαντινές μονές, τα ενυδρεία με τα χέλια και τις πέστροφες και οι λιθόστρωτοι δρόμοι με τα μαγαζιά που πουλούν σουβενίρ, οι ταβέρνες και η ανακατεμένη αρχιτεκτονική των σπιτιών που συνδυάζουν το νησιώτικο χρώμα με μια ηπειρώτικη πινελιά. Σήμερα στο νησί κατοικούν 100 οικογένειες, ενώ δεν θα σας ενοχλήσουν αυτοκίνητα, αφού παρκάρονται απέναντι στην Ντραμπάτοβα. Μια βόλτα που οφείλετε στον εαυτό σας είναι αυτή στα δύο παλιότερα και σπουδαιότερα μοναστήρια του νησιού, των Φιλανθρωπηνών και του Ντίλιου (ή Στρατηγοπούλου), αλλά και αυτό του Αγίου Παντελεήμονα όπου σκοτώθηκε ο Αλή Πασάς από τους Τούρκους το 1822. Σήμερα εδώ στεγάζεται το Μουσείο του Αλή Πασά. Στη Μονή Αγίου Νικολάου των Φιλανθρωπηνών φυλάξτε χώρο στη φωτογραφική σας μηχανή, αφού θα δείτε τοιχογραφίες με φιλοσόφους της αρχαιότητας, στον δυτικό τοίχο του νότιου εξωνάρθηκα σε μια μοναδική συνύπαρξη της ορθοδοξίας και του αρχαίου κόσμου.

• Η Μονή Καστρίτσας

Σπάνια θα βρείτε τέτοια φιλοξενία, όπως αυτή στη Μονή Καστρίτσας(Ιωάννου Προδρόμου). Οι τρεις μοναχές και η ηγουμένη Φιλοθέη θα σας υποδεχθούν σε μια λουλουδιασμένη αυλή και θα σας ξεναγήσουν στο παρεκκλήσι των Νεομαρτύρων, το καθολικό με τις τοιχογραφίες του 17ου ή 18ου αιώνα και στον νεώτερο ναό που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Αξίζει να θυμάστε πως από τη διακλάδωση του κεντρικού δρόμου προς το Μέτσοβο μέχρι το προαύλιο της μονής θα διανύσετε 15 χλμ. Το ωράριο για να την επισκεφθείτε είναι 08.00- 13.00 και 16.00- 20.00 καθημερινά.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης

Σε κτίσμα-έργο του Άρη Κωνσταντινίδη, στη σύγχρονη πόλη και ειδικότερα στο Πάρκο Λιθαρίτσια αξίζει να επισκεφτείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο των Ιωαννίνων. Στις αίθουσές του εκτίθενται ευρήματα από διάφορες ιστορικές περιόδους. Η ιστορική αφήγηση ξεδιπλώνεται μ΄ έναν πρωτοποριακό τρόπο. Μεταξύ άλλων, θα δείτε ευρήματα από σπήλαια της εποχής των παγετώνων, από τον καθημερινό βίο των Ηπειρωτών στα χρόνια του βασιλιά των Μολοσσών Πύρρου, αναπαραστάσεις από έθιμα και δοξασίες για τον θάνατο, ευρήματα από τη ρωμαϊκή περίοδο, μολύβδινα ελάσματα απ΄ το μαντείο της Δωδώνης και δεκάδες νομίσματα, αποτμήματα λατρευτικών αγαλμάτων και ενεπίγραφες στήλες της αρχαίας Ηπείρου. (Ώρες λειτουργίας: 08.30-15.00, εκτός Δευτέρας, τηλ. 26510 01050)

Η καρδιά της πόλης

• Οδός Ανεξαρτησίας

Θυμίζει παζάρι, πεζοδρομείται και μπορεί να μην είναι πια «μουσική» αρτηρία (από τους χτύπους των εργαλείων των παλιών χαλκουργών), οι σύγχρονες μουσικές όμως των καφετεριών και των εστιατορίων ντύνουν έναν απ΄ τους πιο ζωντανούς δρόμους της Ελλάδας με αναστηλωμένες στοές, παλιά μαγαζιά όλων των ειδών (πολλά αργυροχοεία) και κίνηση μονίμως. Το χθες μπερδεύεται με το σήμερα, χάρη στην Εγνατία Οδό μαθαίνουν την πόλη περισσότεροι επισκέπτες, συνεδριακά κέντρα, πολυτελή ξενοδοχεία ανοίγουν και τα Ιωάννινα μπορούν άνετα να χαρακτηριστούν σύγχρονα και ευρωπαϊκά, μια πόλη που μπορείς να επισκεφτείς, αλλά και να ζήσεις. Κι αυτό το επιβεβαιώνεις περπατώντας το πρωί με την ομίχλη και το βράδυ με βλέμμα στο φωτισμένο κάστρο.

Με τα πόδια έξω από το κάστρο

Με αφετηρία την Πλατεία Πύρρου με το Ρολόι (1), βαδίζετε στην οδό Αβέρωφ με τα σημαντικά κτίρια όπως το Δικαστικό Μέγαρο (2), το Αρχαιολογικό Μουσείο (3), το Πάρκο Λιθαρίτσια στο Δημαρχείο (4) και την Τράπεζα της Ελλάδας (5). Η οδός Αβέρωφ σμίγει με την οδό Ανεξαρτησίας (6) με τις στοές, τις βιοτεχνίες και τα εμπορικά και προσεγγίζετε το Κάστρο (7) από την οδό Εθνικής Αντιστάσεως. Συνεχίζοντας από εδώ θα βγείτε στην οδό Καραμανλή που θα σας οδηγήσει στην Πλατεία Μαβίλη (8)
και στη λίμνη (9).

ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ

Τα Ιωάννινα απέχουν από την Αθήνα περίπου 450 χλμ. Ο νέος δρόμος που αρχίζει πριν από τα στενά της Κλεισούρας παρακάμπτει το Αγρίνιο και συντομεύει τη διαδρομή, περίπου μισή ώρα, οδηγώντας σας κοντά στην Αμφιλοχία. Από Θεσσαλονίκη και μέσω Κοζάνης τα Ιωάννινα απέχουν 2 ώρες και 45 λεπτά (370 χλμ.).

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ

Τον καμπανά της πόλης

Ο συμπαθής καμπανοποιός Πέτρος Μιχαήλ δουλεύει ακούραστα στο εργαστήριο «Μπρούντζος» (ΜαρίνοςΠαπαφωτίου) στην οδό Ανεξαρτησίας, αν και δηλώνει λίγο μελαγχολικά για την τέχνη του: «Φεύγοντας ο Πέτρος δεν ξαναβγαίνει καπνός από μέταλλο στα Γιάννινα». Πώς όμως κατασκευάζεται μια καμπάνα; Τα δύο καλούπια μπαίνουν στο χώμα, μετά ρίχνουν το λειωμένο μέταλλο (από χαλκό και κασσίτερο) και έπειτα από 24-40 ώρες αρχίζει το φινίρισμα. Στο τέλος, φτιάχνουν το γλωσσίδι και η καμπάνα είναι έτοιμη. «Πενήντα χρόνια φτιάχνω καμπάνες και πρώτος μου δάσκαλος ήταν ο Γιώργος Μαρίνος. Ήμουν φτωχός και ορφανός, ο παππούς μου δούλευε στο Χάνι του Κόρακα, ήταν φίλος με τον παππού. “Θα στον πάρω και θα στον κάνω τον καλύτερο μάστορα”, είπε και αυτό έγινε», θυμάται ο κ. Μιχαήλ. Σήμερα είναι ο μοναδικός καμπανοποιός στα Γιάννινα και έχει φτιάξει μεταξύ άλλων την καμπάνα του Αγίου Σπυρίδωνος στην Κέρκυρα (360 κιλά!) και τις έξι καμπάνες στο Μεγάλο Μετέωρο. (τηλ. 26510 23703).

Το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας- Π. Βρέλλη

Ιδιαίτερο Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας με θεαματική επισκεψιμότητα. Σε έκταση 17 στρεμμάτων γης στο χωριό Μπιζάνι, τα κέρινα ομοιώματα δουλεύτηκαν πολλά χρόνια και με πολύ μεράκι απ΄ τον Παύλο Βρέλλη και φιλοξενούνται σε κτίριο φρουριακής αρχιτεκτονικής της ενδοχώρας της Ηπείρου, απολύτως εναρμονισμένο με τον γύρω χώρο. Ο σκοπός του καλλιτέχνη ήταν να αναπαραστήσει ιστορικά γεγονότα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, σε φυσικό μέγεθος, από τα αρχαιοελληνικά χρόνια μέχρι την Κυρά της Ρω.
Παρατηρήστε το θλιμμένο βλέμμα του Κολοκοτρώνη στην φυλακή του Ναυπλίου ή το...αίμα απ΄ την σφαγή του Αλή Πασά στο Νησί των Ιωαννίνων. (τηλ. 2610 9218, από τις 10: 00-16:00).

• ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ

« Φίλοιστρον » Θα το βρείτε στο Κάστρο σε παλιό εβραϊκό σπίτι και θα πιείτε, μεταξύ άλλων, καφέ στη χόβολη εν μέσω επιλεγμένων ήχων.
« Αναμέλλα » (τηλ.
6980406076)
Στην οδό Ανεξαρτησίας κατοικεί η... νεράιδα της Ηπείρου, η νεράιδα της ψυχής. Τσάι με αιθέρια έλαια, γλυκά κουταλιού ημέρας, σοκολάτα- κρέμα σ΄ έναν ωραία διακοσμημένο χώρο, όπου οργανώνονται εκθέσεις ζωγράφων και φωτογράφων, αλλά και live βραδιές.
« Παραδοσιακό Καφέ Βυζαντινό Μουσείο- Ιτς Καλέ » (τηλ. 26510 64206) Εντός κάστρου και κάτω από τον ήλιο για καφέ και κρύα πιάτα.
« Cafe Μarchito » (τηλ.
26510 77428)
Φρεσκότατη άφιξη στη Στοά Μαραμένου, από το πρωί για καφέ και ποτό.
« Lena΄s Βistro » (τηλ. 26510
90927)
Για πρωινό, γεύμα, γλυκίσματα και παραδοσιακές πίτες.
« Θυμωμένο Πορτρέτο » «... Πού και πού Road Μovie» είναι όλος ο τίτλος του ιδιαίτερου και πρωτοποριακού μπαρ, που βρίσκεται στην περιοχή Τούρκικοι Καφενέδες και ξεχωρίζει για τα live νέων μουσικών σχημάτων και τις εκθέσεις που συχνά οργανώνονται εδώ.

• Η επιβλητική Δωδώνη

Πάρτε χρησμό απ΄ το μαντείο της, απολαύστε την ακουστική του θεάτρου της και αφουγκραστείτε τους ψιθύρους ανάμεσα στα ερείπια των αρχαίων της κτισμάτων. Κυρίες και κύριοι η αρχαία Δωδώνη σας καλωσορίζει

Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης

Η ησυχία του τοπίου και η ανεξήγητη ενέργεια του αρχαιολογικού χώρου επιβάλλονται στον επισκέπτη. Βρίσκεστε στη Δωδώνη, όπου το ιερό της αποτελούσε θρησκευτικό κέντρο της Βορειοδυτικής Ελλάδας και συνδεόταν με τη λατρεία της μεγάλης θεάς της γονιμότητας και του Δωδωναίου Διός. Θα φτάσετε στον χώρο του θρυλικού μαντείου, όπου από το θρόισμα των φύλλων του δέντρου και το πέταγμα των πελειάδων οι θνητοί έπαιρναν ερμηνείες για τη βούληση των Θεών (περιστεριών). Κάπου εδώ... φανταστείτε πως παίρνετε χρησμό από τους ιερείς του Διός. Η περιήγηση βέβαια δεν σταματάει εδώ, αφού σ΄ έναν ιδανικά διαμορφωμένο χώρο θα δείτε το αρχαίο θέατρο με τις 18.000 θέσεις (που η πιλοτική του αναστήλωση εγείρει ενστάσεις από την τοπική κοινωνία), την Ιερή Οικία και τους ναούς της Διώνης, του Ηρακλέους, της Θέμιδος και της Αφροδίτης. Με την παράδοση της Εγνατίας Οδού, ο δρόμος για τη Δωδώνη συντόμευσε- βρίσκεται σε απόσταση 15 λεπτών από τα Γιάννινα. (08.30- 15.00, τηλ. 26510 82287).

Η Καστοριά ενός μεγάλου φωτογράφου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ. Φωτογράφος βαθιάς ευαισθησίας που συνέλαβε το πνεύμα μιας κοινωνίας σε μετάβαση, όπως ήταν αυτή της Καστοριάς στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Λεωνίδας Παπάζογλου θεωρείται μία από τις νεώτερες ανακαλύψεις που εμπλουτίζουν την ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας. Ο Παπάζογλου «ανακαλύφθηκε» από τον συλλέκτη Γιώργο Γκολομπία, ο οποίος έφυγε πρόωρα από τη ζωή πριν από λίγους μήνες, αφήνοντας στην πατρίδα του, την Καστοριά, ένα κομμάτι της πολιτιστικής φυσιογνωμίας της.

Οι φωτογραφίες του Λεωνίδα Παπάζογλου, που είχαν πρωτοπαρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη, παρουσιάζονται τώρα, σε μία επιλογή, στην Καστοριά από το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, που προστατεύει και αναδεικνύει το αρχείο Λεωνίδα Παπάζογλου. Η έκθεση με τίτλο «Λεωνίδας Παπάζογλου. Φωτογραφικά πορτρέτα από την Καστοριά και την περιοχή της την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα - Συλλογή Γιώργου Γκολομπία» εγκαινιάζεται το Σάββατο 24 Οκτωβρίου στο Αρχοντικό Βέργου στην Καστοριά (Αηδήτρας 12, Βεργουλάδικα) και θα διαρκέσει ώς τις 31 Δεκεμβρίου.

Με τη συμβολή του Γιώργου Γκολομπία και το μεγάλο, αθόρυβο έργο του, έχουμε σήμερα τη δυνατότητα να είμαστε μάρτυρες της κοινωνίας της Καστοριάς πριν ακόμη ενωθεί με την Ελλάδα. Η συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζει ασπρόμαυρες φωτογραφίες, κυρίως πορτρέτα, ατομικά ή ομαδικά, κατοίκων της περιοχής της Καστοριάς, καθώς και στρατιωτικών ή, γενικότερα, ενόπλων με ποικίλη προέλευση.

Οπως σημειώνεται από το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, που έχει την παραγωγή, «αυτό που εντυπωσιάζει ιδιαίτερα είναι η ματιά όλων γενικά των προσώπων που εικονίζονται στις φωτογραφίες, μια ματιά που έχει κάτι το αποφασιστικό και ανδρείο, καθώς είναι στραμμένη στον φακό».

Αρχιτεκτονική και πολιτική

Eφθασε ένας «Ασεμπίγιο» για να απελευθερωθούν πολλά απωθημένα σε αυτήν την πόλη. Η Αθήνα, ως ασθενής στην κλίνη, υποχρεούται να δει τον εαυτό της ως περίπτωση εργαστηρίου και να προσφέρει το σώμα της για χειρουργικές επεμβάσεις. Κανείς, νομίζω, δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι η Αθήνα θέλει όχι μόνο νυστέρι αλλά δυναμίτιδα σε πολλά σημεία της. Αλλά τι να κάνεις τα εκρηκτικά, αν δεν έχεις ένα πλάνο για το τι θέλεις να είσαι και πώς μπορείς να το επιδιώξεις;

Υπάρχει μια σημαντική διαφορά με το παρελθόν. Τώρα, έχει διαμορφωθεί μια συντριπτική κοινωνική πλειοψηφία, η οποία συγκλίνει στην άποψη ότι η επιστράτευση αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων στην αναδιαμόρφωση της πρωτεύουσας είναι αυτονόητη προτεραιότητα. Είναι επιλογή υπεύθυνης Πολιτείας, που αναλαμβάνει το ρίσκο να κάνει τις σωστές επιλογές με προοπτική δεκαετιών και να μη φεισθεί χρημάτων. Αυτό που σε προηγούμενες δεκαετίες, όχι μακρινές, εθεωρείτο πολυτέλεια, σήμερα θεωρείται εθνική επιταγή.

Η αλλαγή της ποιότητας ζωής στην Αθήνα και η κατ’ επέκτασιν ριζική μεταβολή της διεθνούς εικόνας της ελληνικής πρωτεύουσας, είναι πλέον κατανοητό ότι αποτελεί τμήμα ενός βαθύτερου πολιτικού ζητήματος. Η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, η οποία ατυχώς δεν είχε –όταν έπρεπε– αυλικούς αρχιτέκτονες και πάτρωνες των τεχνών, έμεινε στο περιθώριο όχι μόνο της πολιτικής σκηνής αλλά και της ιδιωτικής, λεγόμενης, πρωτοβουλίας. Σήμερα, έστω και σε ένα πρώτο επίπεδο επικοινωνιακό, όπως μας αρέσει να λέμε, η αρχιτεκτονική πατάει πόδι σε μία εν δυνάμει διαδικασία αστικής ανάπλασης. Επειδή, όλα, κάπου κάποτε έχουν ξαναγίνει, θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό που συντελείται σήμερα είναι κάτι μοναδικό ή πρωτόγνωρο. Σπασμωδικά και περιστασιακά έχει γίνει και στο παρελθόν. Ιδίως στην πρώτη οκταετία Κωνσταντίνου Καραμανλή, στη διάρκεια της οποίας, εκείνα τα χρόνια της ανασυγκρότησης και παρά τα διάφορα στερεότυπα περί καταστροφής της Αθήνας, είχαν γίνει σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα. Και κυρίως είχαν δοθεί ευκαιρίες.

Αλλά βέβαια, άλλο η Αθήνα του 1955 - 60 και άλλο η Αθήνα, που σε επίπεδο σχεδιασμού, οφείλει να βλέπει το 2020. Είναι πράγματι ελπιδοφόρο και κατ’ αρχήν θετικό ότι ο πρωθυπουργός έδειξε ζήλο για το αστικό περιβάλλον της πρωτεύουσας. Ο στρατηγικός σχεδιασμός επιβάλλεται και όλοι γνωρίζουμε πόσο τραγικά έχουν καθυστερήσει βασικές παρεμβάσεις στο τοπίο και στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της πόλης. Ζητούμενο, όμως, θα παραμένει πάντοτε, η ενθάρρυνση της αρχιτεκτονικής κοινότητας της πατρίδας μας, που διαθέτει πρώτης κλάσεως δημιουργούς, φυλακισμένους σε μικρά, ιδιωτικά έργα οι περισσότεροι. Οταν τους δοθεί το «πράσινο φως» να αναλάβουν δουλειές στην πόλη, να τους δοθούν ευκαιρίες, να προκηρυχθούν διαγωνισμοί, τότε θα μιλήσουμε για μία επί της ουσίας αλλαγή στην εμφάνιση της Αθήνας.

• Tου Νικου Βατοπουλου, Η Καθημερινή, 14/10/2009