Πόλη, πολίτης, πολιτισμός

• Tης Μαριας Κατσουνακη, Η Καθημερινή, Tετάρτη, 17 Nοεμβρίου 2010

Ο Ρέντσο Πιάνο ήταν ενημερωμένος για την αλλαγή στον δήμο της Αθήνας. Ο διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας έχει αναλάβει να σχεδιάσει την Εθνική Βιβλιοθήκη και την Εθνική Λυρική Σκηνή στο φαληρικό Δέλτα με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Δύο έργα καθοριστικά με τον τρόπο τους στη ζωή της πόλης. Γεννημένος στη Γένοβα ζει τα τελευταία, περίπου, 30 χρόνια στο Παρίσι. Ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο, διατηρεί ένα από τα μεγαλύτερα και πιο παραγωγικά αρχιτεκτονικά γραφεία (σε τρεις πόλεις), πιστεύει αμετακίνητα ότι η «αρχιτεκτονική οφείλει να μετατρέπει την ανάγκη σε ευκαιρία», να φέρνει στην επιφάνεια «την κρυμμένη μύτη του παγόβουνου».

Χθες το πρωί, δυο μέρες μετά τα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών στην Ελλάδα, καθισμένος στο διάφανο «εργαστήρι» του (έτσι αποκαλεί το κτίριο που στεγάζεται το γραφείο του) στην Rue des Archives, στην καρδιά του Μαρέ, στο Παρίσι, μας μιλάει για την Αθήνα. Το μέρος είναι ανοιχτό, με αίθριους χώρους και τζάμια, «εκτεθειμένο» στους περαστικούς, καθόλου κλειστό και περιχαρακωμένο. Εξωστρεφές και την ίδια στιγμή εξαιρετικά διακριτικό. Τόπος εργασίας και επικοινωνίας.

Την ξέρει την Αθήνα, την επισκέπτεται από το '80, την προσεγγίζει από ξηρά και θάλασσα ως ιστιοπλόος. Δεν πλέκει εγκώμια, δεν είναι απορριπτικός ή υπερόπτης. Περιγράφει τις γειτονιές της, μοιάζει να συμμερίζεται τις συζητήσεις για την υποβάθμιση του κέντρου, τον φόβο που έχει εγκατασταθεί στην πόλη. Επιμένει: «Την αγαπάμε γι' αυτό που είναι συνολικά. Οχι μόνο για τις ωραίες πλευρές της αλλά και για τις δύσκολες και δυσάρεστες». Οπως έναν άνθρωπο, φίλο ή συνεργάτη. Ας μη μιλάμε συνέχεια. Ας σιωπήσουμε, να ακούσουμε τι έχει να πει.

Δίνει μεγάλη σημασία στη σιωπή. Οχι ως απόσυρση αλλά ως στάση και παρατήρηση. Το χειρότερο που διαβάζει στην αποχή -όχι μόνο από την ψηφοφορία αλλά και από την καθημερινότητα της Αθήνας- είναι η «έλλειψη εμπιστοσύνης». Γι' αυτό θέλει να κατασκευάσει στο φαληρικό Δέλτα ένα «χώρο συνάντησης». Συνάντηση σημαίνει πολιτισμός. Πολιτισμός, πόλη, πολίτης, έχουν την ίδια ρίζα στα ιταλικά, μας θυμίζει.

Ο πολιτισμός για τον Ρέντσο Πιάνο είναι πάνω απ' όλα συνύπαρξη. Και ό,τι ονομάζει «κουλτούρα» δεν διαχωρίζεται από τις τέχνες: τη μουσική, τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία... Ενας άνθρωπος καλλιεργημένος, είναι καλύτερος πολιτικός, δήμαρχος, μάνατζερ ή οικονομολόγος. Μπορεί να διοικήσει καλύτερα, να κατανοήσει καλύτερα. Και κυρίως: μπορεί να ακούει, να αφουγκράζεται.

Αλλά όλα αυτά ισχύουν για τον Ρέντσο Πιάνο. Εναν άνθρωπο που δημιουργεί όπερες, βιβλιοθήκες, συναυλιακά κέντρα, γραφεία, αεροδρόμια. Που μπορεί να αμφιβάλλει και να μην απαντάει με οίηση για οτιδήποτε τον αφορά. Που μπορεί να παίρνει αποστάσεις από ένα θέμα και να αρκείται στη φράση: «Δεν θα πω ούτε ναι, ούτε όχι. Θα ήθελα να το σκεφτώ».

Αν «οι πόλεις είναι οι άνθρωποι και οι άνθρωποι είναι οι πόλεις», όπως ισχυρίζεται ο Ρέντσο Πιάνο, η Αθήνα αλλάζει. Επώδυνα, με κρότο. Ασχημα, επιθετικά, με συγκρούσεις, αλλά αλλάζει. Ελπίζει, ελπίζουμε. Και αντίστροφα.