Σάββατο 7 Νοεμβρίου 2009

Η Αθήνα χρειάζεται τόλμη, λένε οι Ελληνες αρχιτέκτονες

  • Πρωτοποριακές ιδέες με τη συνδρομή νέων τεχνολογιών δίνουν ελπίδα στην πρωτεύουσα
  • Tου Νικου Βατοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 07/11/2009

Κάθε φορά που διατυπώνονται σκέψεις για το μέλλον και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην Αθήνα, σκέφτομαι με ποιον τρόπο θα μπορούσε να γίνει σύζευξη της Ιστορίας και του Μέλλοντος.

Η Αθήνα έχει ήδη καθυστερήσει να υιοθετήσει νέες τεχνολογίες στην καθημερινότητα, κυρίως σε ό, τι αφορά το φυσικό περιβάλλον, ενώ παράλληλα αμελεί σε βασικά, πάλι, ζητήματα όψεις της μακραίωνης ιστορίας της. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι δραματικά, εφόσον θελήσει κανείς να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας νέας εικόνας και λειτουργίας της ελληνικής πρωτεύουσας. Η συμβολική μετεκλογική επαναφορά στην επικαιρότητα της ανάγκης ενός πολιτικού στρατηγήματος για την ανάδυση της Αθήνας στο διεθνές στερέωμα ως μιας σύγχρονης μεγαλούπολης της Δύσης προκαλεί αναπόφευκτα πολλή σκέψη.

Οι προτάσεις που διατυπώνονται σήμερα στη στήλη αυτή, από δύο ενεργούς αρχιτέκτονες, που γνωρίζουν την Αθήνα και τα προβλήματα της αγοράς αλλά ταυτόχρονα εκπροσωπούν μια προωθημένη, σύγχρονη αρχιτεκτονική σκέψη, αντικατοπτρίζουν από διαφορετική σκοπιά την ανάγκη για μεγάλες τομές. Αυτές οι τομές, που από τη μία ζητούν επανασύνδεση της πόλης με τον φυσικό πλούτο της και την πράσινη ενέργεια, και από την άλλη ζητούν την ανανέωση της πόλης με τη συνδρομή των νέων τεχνολογιών, οδηγούν τη σκέψη μας σε μια πόλη του εγγύς μέλλοντος, περισσότερο πολιτισμένη και πιο ορθολογική. Αλλά η «λογική» που θα διατρέχει αναπόφευκτα τη νέα Αθήνα δεν μπορεί να προχωρήσει δημιουργικά χωρίς να δώσει χώρο στη φαντασία των δημιουργών αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων. Η Αθήνα χρειάζεται τόσο τον ορθολογισμό όσο και τη φαντασία.

AΠOΨH : Μια νέα πόλη έξω από την «πόλη»

Του Βασιλη Σγουτα*

Καλές είναι οι μικροεπεμβάσεις, αλλά η Αθήνα, για να ξαναγίνει πόλη με ποιότητα ζωής, χρειάζεται κάτι παραπάνω, παρεμβάσεις άλλης κλίμακας και άλλης εμβέλειας.

Για παράδειγμα, να υπογειοποιηθούν οι σημερινές γραμμές ΟΣΕ και ΗΣΑΠ. Στη θέση τους φαντάζομαι δύο γραμμικά πάρκα να διασχίζουν την Αττική απ’ άκρου εις άκρον – με εξαίρεση βέβαια το τμήμα Αττική - Μοναστηράκι. Μία διπλή τομή στο αστικό περιβάλλον ιδιαίτερα ευεργετική για τις λιγότερο προνομιούχες περιοχές. Με την προϋπόθεση να φυτευτεί αμιγές πράσινο. Πράσινο σημαίνει μεγάλα δέντρα και όχι διακοσμητικά παιχνίδια με θάμνους και πλακοστρώσεις.

Ποτέ δεν ασχοληθήκαμε σοβαρά με την ξεχασμένη 5η όψη των κτιρίων, τα δώματα, όπου συγκεντρώνονται όλες οι αμαρτίες του Νεοέλληνα. Σε μία πόλη με λόφους, η 5η όψη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αισθητικής της. Ας περιορίσουμε πρώτα στο ελάχιστο το τι θα επιτρέπεται να τοποθετείται στο δώμα και μετά να αρχίσουμε να μιλάμε για πράσινες ταράτσες και ειδυλλιακούς χλοοτάπητες.

Βλέπω και τη δημιουργία, για χρήση αναψυχής, ενός δεύτερου θαλάσσιου μετώπου υπό μορφή τεχνητών νησιών ήπιας κλίμακας σε μικρή απόσταση από την ακτή του Σαρωνικού και σε περιορισμένες θέσεις που θα επιλεγούν.

Και κάτι ακόμα. Μία Αθήνα χωρίς τη ζούγκλα των διαφημίσεων. Ακούγεται ουτοπικό, αλλά ας επιστραφούν επιτέλους οι προσόψεις των κτιρίων στους πνευματικούς τους ιδιοκτήτες, τους αρχιτέκτονες.

Με μεμονωμένες σπασμωδικές κινήσεις, ο ευρύτερος δημόσιος τομέας έχει αρχίσει να απομακρύνεται από το παραδοσιακό κέντρο. Δεν αποτελεί όμως αυτό ριζική λύση. Η Αθήνα έχει ανάγκη από ένα διοικητικό, και όχι μόνο, κέντρο, όπου όλες οι υπηρεσίες θα λειτουργούν στον ίδιο ευρύτερο χώρο. Πού; Εκτός Λεκανοπεδίου οπωσδήποτε. Γιατί όχι στο Θριάσιο ή στην πεδιάδα των Δερβενοχωρίων; Με υπόγεια μαγνητική σιδηροδρομική σύνδεση, η απόσταση από το Σύνταγμα θα καλύπτεται σε 6 λεπτά. Η περιφέρεια θα το προσεγγίζει χωρίς να διασχίζει την πόλη. Οραματίζομαι μία νέα πόλη έξω από την πόλη, μία πόλη όπου θα έχουν ανεμπόδιστη εφαρμογή οι τεχνολογίες αιχμής και όπου θα αναδεικνύεται η πρωτοποριακή αρχιτεκτονική.

Αν το θελήσουμε πραγματικά, πιστεύω πως μπορούμε να φτιάξουμε μία Αθήνα με νέα ταυτότητα στη θέση της σημερινής χαμένης ταυτότητάς της.

* Ο Βασίλης Σγούτας είναι αρχιτέκτων, τ. πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Αρχιτεκτόνων.

AΠOΨH : Υδάτινα πάρκα και «πράσινα» δώματα

Του Πανου Δραγωνα*

Ενα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για την Αθήνα είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης της πόλης με το νερό. Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν, θα διαπιστώσουμε ότι το σημαντικότερο υδάτινο στοιχείο της Αττικής δεν ήταν οι όμορφες ακρογιαλιές, όπως συχνά νομίζουμε, αλλά τα ρέματά της.

Μέχρι πριν από έναν αιώνα, η απορροή των βρόχινων υδάτων γινόταν διαμέσου ενός πυκνού δικτύου ρεμάτων, που συνέδεε τους λόφους της Αττικής με τον Σαρωνικό. Το δίκτυο αυτό καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της ανοικοδόμησης, όταν τα ρέματα εγκιβωτίστηκαν σε υπόγειους οχετούς και καλύφθηκαν από τους αυτοκινητόδρομους της πόλης.

Η καταστροφή των αθηναϊκών ρεμάτων εκφράζει τις προτεραιότητες, αλλά και τις δυνατότητες της πόλης του 20ού αιώνα. Στον 21ο αιώνα, ο σχεδιασμός των πόλεων θα επικεντρωθεί στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, την προσπάθεια διαχείρισης φυσικών πόρων όπως το νερό, αλλά και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.

Μια πρόκληση, λοιπόν, για την Αθήνα του 2050 μπορεί να είναι η ανάδυση στο φως των χαμένων ρεμάτων. Πρόκειται για ένα σενάριο δημιουργίας μιας «τεχνητής Φύσης», το οποίο βασίζεται στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών συλλογής, βιολογικού καθαρισμού και ανακύκλωσης των νερών της βροχής, όπως οι «κήποι νερού» ή τα «πράσινα» δώματα.

Οι ευκαιρίες που θα προσέφερε στην Αθήνα η υιοθέτηση της παραπάνω στρατηγικής είναι τεράστιες, καθώς θα έδινε την αφορμή δημιουργίας νέων δικτύων δημοσίων χώρων γύρω από υδάτινα πάρκα μικρότερης και μεγαλύτερης κλίμακας. Η τμηματική υπογειοποίηση αυτοκινητοδρόμων θα μας επέτρεπε να οραματιστούμε ένα παραποτάμιο διοικητικό κέντρο στον Ελαιώνα, δίπλα στο νέο μητροπολιτικό πάρκο του Κηφισού, ή τη δημιουργία ενός υδάτινου πάρκου ανάμεσα στο Βυζαντινό Μουσείο και την Εθνική Πινακοθήκη.

Θα μπορούσαμε ακόμη να φανταστούμε τις δύο μεγάλες ευκαιρίες της Αθήνας, το μητροπολιτικό πάρκο στο Γουδί και την ανάπλαση του Φαληρικού Ορμου, να επικεντρώνονται στην ανάδειξη της κοίτης και των εκβολών του Ιλισού, αντίστοιχα, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας νέας ταυτότητας για την Αθήνα ως παραποτάμια και παραθαλάσσια πόλη.

*Ο Πάνος Δραγώνας είναι και αρχιτέκτων, αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών.