Νέα Πανεπιστημίου, νέα Αθήνα

Ενα μεγαλόπνοο σχέδιο για την ανασυγκρότηση της πόλης δίνει προτεραιότητα στους πεζούς, στο τραμ, στο ποδήλατο

• Του Δημητρη Pηγοπουλου, Η Καθημερινή, Παρασκευή, 17 Δεκεμβρίου 2010

Εδώ που φτάσαμε η Αθήνα δεν μπορεί να αντιπαρέλθει την πολλαπλή, σύνθετη, βαθιά κρίση του κέντρου της με ημίμετρα ή παρεμβάσεις σημειακού χαρακτήρα. Η Αθήνα νοσεί βαριά. Κι εδώ που φτάσαμε επιβάλλονται πρωτοβουλίες ιστορικής σημασίας, χειρονομίες μητροπολιτικού χαρακτήρα και βαθύτατου συμβολισμού, ικανές να σηκώσουν το βάρος μιας συντονισμένης επιχείρησης για την ανασυγκρότηση του κέντρου της πρωτεύουσας του ελληνικού έθνους. Και σε αυτό το πλαίσιο, η ήδη εξαγγελθείσα πεζοδρόμηση της οδού Πανεπιστημίου γίνεται το όχημα για κάτι πολύ ευρύτερο.

Ο κεντρικός δρόμος εντάσσεται σε ένα πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό δακτύλιο που θα συνδέσει τον περίπατο των αρχαιολογικών χώρων με τα μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία της πόλης και τα ισχυρά πεδία της σύγχρονης πολιτιστικής και εμπορικής δραστηριότητας. Η ελεύθερη από Ι.Χ. αυτοκίνητα Πανεπιστημίου εμπνέει και συμπαρασύρει τον κυβερνητικό προγραμματισμό σε ένα μεγαλόπνοο σχέδιο για το κέντρο της Αθήνας όπου η κυκλοφορία των πεζών αποκτά απόλυτη προτεραιότητα εις βάρος των τροχοφόρων (αποτρέπεται η διαμπερής κυκλοφορία από το κέντρο, με ταυτόχρονη ενίσχυση της δημόσιας συγκοινωνίας).

Μεγάλες περιοχές από την απόληξη της Διονυσίου Αρεοπαγίτου μέχρι την πλατεία Αιγύπτου παραδίδονται στους πεζούς και στην κίνηση του τραμ, το οποίο επεκτείνεται κατά μήκος των οδών Πανεπιστημίου και Πατησίων απορροφώντας εξ ολοκλήρου τις σημαντικές ροές μετακινήσεων και προσπέλασης της καρδιάς της πόλης μαζί, φυσικά, με το ποδήλατο.

Το σχέδιο αξιοποιεί ισχυρές νησίδες της πανταχόθεν βαλλόμενης αστικής Αθήνας (Μουσείο Ακρόπολης, Αθηναϊκή Τριλογία, Ομόνοια, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, κ.ά.) με στρατηγικό στόχο να αποτελέσει το σύστημα Σύνταγμα - Πανεπιστημίου - Ομόνοια μια γραμμική πλατεία. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται ανασχεδιασμός και ανάπλαση με κύριο χαρακτηριστικό την αναβάθμιση των ζωνών κίνησης για τους πεζούς στους άξονες: στη λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας, από τη συμβολή της με την Διονυσίου Αρεοπαγίτου μέχρι το Σύνταγμα, στην Πανεπιστημίου σε ένα εύρος ζώνης εκατέρωθεν που εκτείνεται από την Ακαδημίας μέχρι την Σταδίου, και στην οδό Πατησίων, από τα Χαυτεία μέχρι το Αρχαιολογικό Μουσείο και την πλατεία Αιγύπτου.

Η ισχυρή αυτή πολεοδομική παρέμβαση εντάσσεται στην πολιτική του Οργανισμού Αθήνας ενόψει του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής. Η αρχιτεκτονική διαμόρφωση θα προκύψει από διεθνή διαγωνισμό με στόχο να υλοποιηθεί κατά τμήματα και σε παράλληλες φάσεις έτσι ώστε να έχει τις μικρότερες δυνατές επιπτώσεις στην καθημερινή και εμπορική ζωή της πόλης. Την ευθύνη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού θα έχει η Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις (ΕΑΧΑ). Στηρίζεται σε δύο ερευνητικά προγράμματα που ανέθεσε το ΥΠΕΚΑ στο ΕΜΠ, με τίτλους: «Διερεύνηση της δυνατότητας αποκλειστικής χρήσης της Πανεπιστημίου για Δημόσιες Συγκοινωνίες» και «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνας και Πειραιά», με επιστημονικούς υπεύθυνους τους κ. Ματθαίο Καρλαύτη και Παναγιώτη Τουρνικιώτη, καθηγητές του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

Φυσικά, κανείς δεν έχει ψευδαισθήσεις. Το πρόγραμμα πολεοδομικής ανασυγκρότησης του κέντρου της Αθήνας θα πρέπει να εξασφαλίσει την απόλυτη κάλυψη της πολιτικής ηγεσίας. Η σχέση των Αθηναίων με το αυτοκίνητό τους διαπερνά κομματικά ακροατήρια και δημιουργεί απρόβλεπτες αντιστάσεις στο καινούργιο. Αλλά στο σημείο όπου βρισκόμαστε απαιτούνται γενναίες αποφάσεις που θα βγάλουν την πόλη από τα σημερινά αδιέξοδα. Στόχος είναι η νέα Πανεπιστημίου να παραδοθεί στους Αθηναίους το 2014.

• Αλλάζει και η Ομόνοια

Οι παρεμβάσεις θα τακτοποιήσουν μια σειρά εκκρεμοτήτων και θα προκαλέσουν μεγάλες αλλαγές στην καθημερινότητα χιλιάδων πολιτών. Ο ευπρεπισμός της Αθηναϊκής Τριλογίας είναι ένα από τα ζητήματα που αντιμετωπίζονται. Οπως είναι γνωστό, τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης, του Πανεπιστημίου και της Ακαδημίας Αθηνών έχουν εκτεθεί τα τελευταία χρόνια σε οριακές καταστάσεις απόλυτου ευτελισμού.

Αλλά δεν είναι μόνο η Αθηναϊκή Τριλογία. Η πλατεία Ομονοίας θα πάψει να συνιστά κυκλοφοριακό κόμβο και θα αποκατασταθεί ως πραγματική «πλατεία» με πεζοδρόμηση του τμήματος από τη συμβολή Πανεπιστημίου και Πατησίων έως την 3ης Σεπτεμβρίου. Στο πλαίσιο των αναγκαίων κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, προβλέπεται η αντιστροφή της φοράς κυκλοφορίας σε Ακαδημίας και Αγίου Κωνσταντίνου, η δημιουργία μικρών δακτυλίων για τη διαχείριση της κυκλοφορίας οχημάτων Ι.Χ. και συγκοινωνιακών μέσων στον κεντρικό πυρήνα, και ο ριζικός εξορθολογισμός και ανασχεδιασμός της δημόσιας συγκοινωνίας στην κατεύθυνση βελτίωσης της εξυπηρέτησης του κέντρου για κατοίκους και επισκέπτες.

• Ελευθερία και ανεκτικότητα

Ο Γιάννης Πολύζος με την ιδιότητα του προέδρου του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Περιβάλλοντος Αθήνας εξηγεί ότι ο βασικός στόχος του νέου ρυθμιστικού σχεδίου είναι η ανάσχεση της επέκτασης της πόλης εις βάρος του περιαστικού και φυσικού της περιβάλλοντος και η κάλυψη της πληθυσμιακής και οικονομικής της ανάπτυξης κατά προτεραιότητα εντός των θεσμοθετημένων της ορίων, σε εφαρμογή των αρχών της «συμπαγούς και συνεκτικής» πόλης. «Η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου είναι ίσως η πιο εμβληματική μορφή μιας συνολικότερης πολιτικής για την αναβάθμιση και ανάδειξη των κέντρων της Αθήνας και του Πειραιά, η οποία σημαίνει τόνωση της κατοικίας και ενίσχυση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων, που πλήττονται τον τελευταίο καιρό», τονίζει ο κ. Πολύζος. «Ως άξονας ροής πεζών, μέσου σταθερής τροχιάς όπως είναι το τραμ, ποδηλάτων και με καθορισμένα στον χώρο σημεία ενημέρωσης και αναψυχής, ο άξονας της Πανεπιστημίου οφείλει να είναι ζωντανός όλο το 24ωρο, να έρθει να ενώσει πολιτιστικά το νέο Μουσείο της Ακρόπολης με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, να αναδείξει τη νεοκλασική Αθήνα, αλλά ταυτόχρονα και να προβάλει τη σύγχρονη καθημερινή πόλη. Μια πόλη ελευθερίας και ανεκτικότητας».