Αρχιτεκτονική και πολιτική

Eφθασε ένας «Ασεμπίγιο» για να απελευθερωθούν πολλά απωθημένα σε αυτήν την πόλη. Η Αθήνα, ως ασθενής στην κλίνη, υποχρεούται να δει τον εαυτό της ως περίπτωση εργαστηρίου και να προσφέρει το σώμα της για χειρουργικές επεμβάσεις. Κανείς, νομίζω, δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι η Αθήνα θέλει όχι μόνο νυστέρι αλλά δυναμίτιδα σε πολλά σημεία της. Αλλά τι να κάνεις τα εκρηκτικά, αν δεν έχεις ένα πλάνο για το τι θέλεις να είσαι και πώς μπορείς να το επιδιώξεις;

Υπάρχει μια σημαντική διαφορά με το παρελθόν. Τώρα, έχει διαμορφωθεί μια συντριπτική κοινωνική πλειοψηφία, η οποία συγκλίνει στην άποψη ότι η επιστράτευση αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων στην αναδιαμόρφωση της πρωτεύουσας είναι αυτονόητη προτεραιότητα. Είναι επιλογή υπεύθυνης Πολιτείας, που αναλαμβάνει το ρίσκο να κάνει τις σωστές επιλογές με προοπτική δεκαετιών και να μη φεισθεί χρημάτων. Αυτό που σε προηγούμενες δεκαετίες, όχι μακρινές, εθεωρείτο πολυτέλεια, σήμερα θεωρείται εθνική επιταγή.

Η αλλαγή της ποιότητας ζωής στην Αθήνα και η κατ’ επέκτασιν ριζική μεταβολή της διεθνούς εικόνας της ελληνικής πρωτεύουσας, είναι πλέον κατανοητό ότι αποτελεί τμήμα ενός βαθύτερου πολιτικού ζητήματος. Η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, η οποία ατυχώς δεν είχε –όταν έπρεπε– αυλικούς αρχιτέκτονες και πάτρωνες των τεχνών, έμεινε στο περιθώριο όχι μόνο της πολιτικής σκηνής αλλά και της ιδιωτικής, λεγόμενης, πρωτοβουλίας. Σήμερα, έστω και σε ένα πρώτο επίπεδο επικοινωνιακό, όπως μας αρέσει να λέμε, η αρχιτεκτονική πατάει πόδι σε μία εν δυνάμει διαδικασία αστικής ανάπλασης. Επειδή, όλα, κάπου κάποτε έχουν ξαναγίνει, θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό που συντελείται σήμερα είναι κάτι μοναδικό ή πρωτόγνωρο. Σπασμωδικά και περιστασιακά έχει γίνει και στο παρελθόν. Ιδίως στην πρώτη οκταετία Κωνσταντίνου Καραμανλή, στη διάρκεια της οποίας, εκείνα τα χρόνια της ανασυγκρότησης και παρά τα διάφορα στερεότυπα περί καταστροφής της Αθήνας, είχαν γίνει σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα. Και κυρίως είχαν δοθεί ευκαιρίες.

Αλλά βέβαια, άλλο η Αθήνα του 1955 - 60 και άλλο η Αθήνα, που σε επίπεδο σχεδιασμού, οφείλει να βλέπει το 2020. Είναι πράγματι ελπιδοφόρο και κατ’ αρχήν θετικό ότι ο πρωθυπουργός έδειξε ζήλο για το αστικό περιβάλλον της πρωτεύουσας. Ο στρατηγικός σχεδιασμός επιβάλλεται και όλοι γνωρίζουμε πόσο τραγικά έχουν καθυστερήσει βασικές παρεμβάσεις στο τοπίο και στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της πόλης. Ζητούμενο, όμως, θα παραμένει πάντοτε, η ενθάρρυνση της αρχιτεκτονικής κοινότητας της πατρίδας μας, που διαθέτει πρώτης κλάσεως δημιουργούς, φυλακισμένους σε μικρά, ιδιωτικά έργα οι περισσότεροι. Οταν τους δοθεί το «πράσινο φως» να αναλάβουν δουλειές στην πόλη, να τους δοθούν ευκαιρίες, να προκηρυχθούν διαγωνισμοί, τότε θα μιλήσουμε για μία επί της ουσίας αλλαγή στην εμφάνιση της Αθήνας.

• Tου Νικου Βατοπουλου, Η Καθημερινή, 14/10/2009